دیزارتری گفتار عصبی عضلانی است که در اثر ضعف یا هماهنگ نبودن عضلاتی که برای تولید گفتار استفاده می شوند، به وجود می آید. این اختلال ممکن است به دلایل مختلفی از جمله آسیب به مغز، سکته مغزی، بیماری های عصبی مانند پارکینسون یا ام اس، یا حتی آسیب های مغزی ناشی از تصادف یا جراحی ایجاد شود. افراد مبتلا به دیزآرتری ممکن است با کاهش وضوح گفتار، کشیده یا کند صحبت کردن، ناهماهنگی در آهنگ صدا یا حتی سختی در ادای برخی صداها مواجه شوند. این وضعیت نه تنها بر ارتباطات روزمره فرد تأثیر می گذارد، بلکه می تواند به کاهش اعتماد به نفس و انزوای اجتماعی نیز منجر شود. از این رو در این مطلب قصد داریم به بررسی این اختلال بپردازیم.
علت دیزآرتری گفتار چیست؟
دیزآرتری به دلیل آسیب یا اختلال در بخش‌هایی از سیستم عصبی که کنترل عضلات گفتاری را بر عهده دارند، به وجود می‌آید. این بخش‌ها شامل مغز، ساقه مغز، مخچه، اعصاب کرانیال و عضلات دهان، زبان، حنجره و صورت می‌شوند. زمانی که یکی از این اجزا دچار آسیب یا بیماری شود، هماهنگی لازم برای تولید گفتار مختل شده و منجر به گفتار نامفهوم، کند یا ناموزون می‌شود. از جمله مهم ترین علل دیزارتری گفتار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سکته مغزی: یکی از شایع ترین دلایل دیزآرتری، سکته مغزی است که باعث آسیب به نواحی کنترل کننده گفتار در مغز یا ساقه مغز می شود. بسته به شدت و محل سکته، ممکن است فرد دچار درجات مختلفی از اختلال در گفتار شود.
- آسیب‌های مغزی تروماتیک: ضربه به سر در اثر تصادف، سقوط یا صدمات ورزشی می تواند باعث آسیب مستقیم به مراکز حرکتی گفتار در مغز شود. این آسیب ها معمولاً موجب اختلال در هماهنگی بین عضلات گفتاری می‌شوند.
- بیماری‌های نورودژنراتیو: بیماری هایی مانند پارکینسون، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، ام اس و بیماری هانتینگتون، باعث تخریب تدریجی سلول های عصبی می شوند و می‌توانند عملکرد گفتار را تحت تأثیر قرار دهند. روش هایی همانند گفتار درمانی برای پارکینسون و سایر موارد می تواند در درمان بسیار موثر باشد.
- فلج مغزی: در کودکان، فلج مغزی می‌تواند باعث دیزآرتری شود، زیرا سیستم عصبی از ابتدا به درستی رشد نکرده یا در هنگام تولد دچار آسیب شده است.
- تومورهای مغزی: تومورهایی که در مناطق مرتبط با گفتار یا در مسیر اعصاب حرکتی رشد می کنند، ممکن است با فشار بر این نواحی، باعث اختلال در کنترل گفتار شوند.
علائم دیزآرتری چیست؟
علائم دیزآرتری بسته به شدت و محل آسیب عصبی می توانند بسیار متنوع باشند، اما وجه مشترک آن‌ها اختلال در وضوح، آهنگ یا روانی گفتار است. افراد مبتلا ممکن است گفتارشان نامفهوم، کند، بریده بریده یا غیرعادی به نظر برسد. به طورکلی علائم رایج دیزآرتری گفتار عبارتند از:
- گفتار نامفهوم یا مبهم
- کاهش یا ناهماهنگی در آهنگ و ریتم گفتار
- صدای یکنواخت یا تغییر در طنین صدا
- دشواری در کنترل تنفس هنگام صحبت
- دشواری در حرکت زبان، لب‌ها یا فک
- آب ریزش دهان
- خستگی زودهنگام، هنگام صحبت کردن
روش های درمانی مناسب برای دیزآرتری گفتار
درمان دیزارتری گفتار بستگی زیادی به علت اصلی آن دارد. در بسیاری از موارد، درمان ترکیبی از مداخلات پزشکی، گفتاردرمانی و در صورت نیاز توانبخشی عصبی است. هدف اصلی درمان، بهبود وضوح گفتار، افزایش توانایی ارتباطی بیمار و کاهش تأثیرات روانی و اجتماعی اختلال است. اگرچه برخی از آسیب‌ها دائمی هستند، اما با تمرین و روش‌های درمانی نظیر گفتار درمانی مناسب می‌توان عملکرد گفتاری را تا حد زیادی بهبود بخشید. درمان زود هنگام نقش بسیار مهمی در کاهش شدت علائم و افزایش کیفیت زندگی بیماران دارد. روش های درمان دیزآرتری گفتار عبارتند از:
گفتاردرمانی دیزارتری گفتار
مؤثرترین روش درمان دیزآرتری، گفتار درمانی دیزارتری گفتار است. گفتاردرمانگر با آموزش تکنیک هایی مانند کنترل تنفس، تقویت عضلات گفتاری، افزایش وضوح کلمات و بهبود ریتم گفتار به فرد کمک می کند تا بهتر صحبت کند. برنامه درمانی به صورت فردی و با توجه به نیازهای هر بیمار طراحی می‌شود.
تمرینات تقویتی عضلات دهان و صورت
تمریناتی برای تقویت زبان، لب‌ها، فک و حنجره به کار می روند تا کنترل حرکات گفتاری افزایش یابد. این تمرینات ممکن است شامل باز و بسته کردن دهان، تلفظ حروف خاص، یا تمرین تنفس هماهنگ با گفتار باشد.
درمان بیماری زمینه ای
درمان پزشکی یا دارویی بیماری‌هایی مانند پارکینسون، ام اس یا سکته مغزی می‌تواند به کاهش علائم دیزآرتری کمک کند. در بسیاری از موارد، بهبود بیماری اصلی باعث کاهش قابل توجه مشکلات گفتاری می‌شود.
آموزش به خانواده و اطرافیان
آموزش به اطرافیان درباره نحوه ارتباط مؤثر با فرد مبتلا، مانند گوش دادن فعال، پرهیز از قطع صحبت، یا استفاده از جملات ساده، باعث کاهش استرس فرد بیمار و بهبود ارتباطات اجتماعی می شود.
درمان‌های مکمل مانند فیزیوتراپی یا کاردرمانی
در برخی بیماران، همکاری بین گفتاردرمانگر و دیگر متخصصان توانبخشی مانند فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر برای تقویت هماهنگی عمومی بدن و بهبود وضعیت عضلانی صورت ضروری است.
جمع بندی
دیزارتری گفتار یک اختلال عصبی – عضلانی است که می‌تواند بر وضوح، ریتم و کیفیت گفتار تأثیر منفی بگذارد. این اختلال ممکن است به دلایل مختلفی از جمله سکته مغزی، آسیب مغزی، بیماری های نورولوژیک یا عفونت‌های شدید مغزی به وجود آید. علائم آن بسته به شدت و محل آسیب متغیر است، اما معمولاً شامل گفتار نامفهوم، تنفس ناهماهنگ، دشواری در تلفظ کلمات و کاهش کنترل حرکات دهانی می شود.
بدون دیدگاه